Çifteler Köy Enstitüsü, çağdaş uygarlık yönelimi ulusal eğitimimizin kırsala ulaştırılması, sürecinde kurulan ilk iki enstitüden biridir. (Diğeri Kızılçullu.) Enstitü, 1936-1937 yıllarında Mahmudiye ve Hamidiye’de ard arda açılmış iki eğitmen kursu ile yine 1937’de Mahmudiye’de öğretime başlamış ilk köy öğretmen okulunun hizmete girdiği yerde 17 Nisan 1940 tarihinde adı geçen öğretmen okulundan devraldığı 140 öğrencisiyle eğitim hayatımıza katılmıştır.
Doğal güzellikler, ulaşım ve sosyo-kültürel koşullarının elverişli olduğu yörede açılan enstitünün müdürlüğü ve ana birimi Eskişehir-Ankara karayolunun 42. kilometresindeki Hamidiye köyünde, öteki birimi de 11. kilometre daha güneyde Eskişehir-Afyon-Konya güzergahında Mahmudiye’de (şimdi ilçe merkezi) açılmıştır. Her iki bölüm için Tarım Bakanlığı’ndan Seydisuyu kıyılarını da çevreleyen 7.000 dönüm (dekar) arazi satın alınmıştır.
Enstitünün hem yerleştiği toprakların daha önceleri Çifteler çiftliği adıyla kayda geçmiş olması, özellikle de iki ayrı birimde yer alan kurumu bunlardan birinin adıyla anmanın getireceği sakıncalar dikkate alınarak enstitüye Çifteler Köy Enstitüsü adı verilmiştir. Köy Öğretmen Okulu Müdürü Remzi Özyürek ile enstitünün kurucu müdürü Mehmet Rauf İnan (1905-1996) başarılı çalışmaları ile adlarını duyurmuşlardır. Genelde Hamidiye bölümünde 600-800, Mahmudiye’de de 400-600 civarında Eskişehir, Kütahya, Afyon (ilk yıllar Ankara ve Konya) illerinden gelen öğrenciler barındırılmıştır.
Kurumun projelendirilmesi Yüksek Mimar Prof. Emin Onat ve Mühendis Leman Tomsu ikilisince gerçekleştirilmiştir. Eğitimin Kursları ile Köy Öğretmen Okulu’ndan kalan bazı yapılar ve kimi düzenlemeler dışında neredeyse her şeye sıfırdan başlanılmış olan enstitüde İkinci Dünya Savaşı’nın getirdiği yokluklara karşın yapılanmada, yerleşimde, elektrik ve su gibi temel gereksinimlerinin sağlanmasında, çevre düzenlemesi ve ağaçlandırma çalışmalarında, tarımsal üretim ve beslenme konusunda, sağlıklı eğitim ve öğretim ortamının oluşturulmasında şaşırtıcı bir gelişim sağlanmıştır.
Özellikle ana yapıların hizmete alınması, enstitünün sağlıklı içme suyuna kavuşturulması, yıkık değirmenin santrale dönüştürülerek elektrik üretimine geçilmesi; 3-4 bin dönümlük alanda tarla tarımına, 600 dekarlık alanda sebze ve meyve üretimine başlanması; Seydisuyu boylarının kavaklık, yamaçları, bağlık, tepelerinde de akasyalık ve çamlık olarak düzenlemesi, işliklerin, kapasitesi yeterli kütüphanenin, yemekhane ve yatakhane yanında toplantı ve müzik salonunun hizmete sokulması altı çizilmesi gereken başarılardır.
Çifteler Köy Enstitüsü bu başarılarıyla diğer enstitüler için özendirici bir model, yoklukları ve güçlükleri aşma aşamasındakiler için de yüreklendirici bir model kaynağı olmuştur. Dahası uygulama açısından diğer enstitüler için bir laboratuar, kadrolaşma açısından da fidelik görevini yüklenmiştir.
Öğretmenlerden Şinasi Tamer, Nazif Evren, Aydın Arıkök, Osman Yalçın yeni kurulan enstitülerde müdür olarak görevlendirilmişlerdir.
İlk mezunlarını 1942 yılında veren Çifteler Köy Enstitüsü hizmete katıldığı sürede hizmet kesimi için 51’i kız olmak üzere 1300 köy öğretmeni, 1400 civarında eğitmen, yaklaşık 200 köy sağlık memuru yetiştirmiş ve aydınlanma ışığını sorumluluk alanındaki en ücra köylere kadar taşırken Yüksek Köy Enstitüsünün ilk dönemine de 30 öğrenciyle katılmıştır.
KAYNAK