HAYATİ TAHSİN YILMAZ
SON KÖY ENSTİTÜLÜ
(GÖLKÖY ENSTİTÜSÜ VE ÖĞRENCİLİK ANILARI)
kaynak:abanagazetesi.net
kaynak:
1935'TE OKUR-YAZAR DURUMU Meslek öğrenimine Kastamonu Öğretmen Okulunda ba ş- layan İsmail Hakk ı Tonguç'un İ lköğretim Genel Müdürlü ğü görevine ba şladığı 1935'te, halk ı n ancak % 20'si okuryazard ı . Bu oran köylerde % 10,5'ti. Köy çocuklar ı nı n ancak % 25'i okula gidebiliyordu. Ö ğretmen say ısı yetersiz olduğu gibi, gerilemekteydi de: 1932'de 15.000'i a şan öğretmen say ısı , 1935-36 öğretim y ı lı nda 13.500'e dü şmüştü.
*
KAYNAK
1 4--"T'Vw1E C>E11. BABAM EĞITMEN KURSUNDA Askerliğini onba şı olarak yapan babam Necati Y ı lmaz. 1. Eğitmen Kursuna kat ı lmak üzere 1938 y ı l ı n ı n Il Nisan ı nda Gölköy'e ula şır. Gölköy'ün eğitmen kursuna ayr ı lan yeri, o zamanki Kastamonu-Inebolu yolunun 9. km'sindeki Şekerköprü'ye 2; Kastamonu-Daday yolunun 10. k ı ll'sindeki Sülüklüoluk'a da 1 kmedir(*). ... Bu kurum, e ğ itim tarihinde kat ı ks ı z bir Türk bulu ş u ve Balk ı r'm Eski şehir ve Kastamonu'da canla ba ş la uygulamas ı n ı sağladığı bir kurumdur. Ordudan köyüne dönen a-skeri, milli e ğ itim seferberli ği için kazanmak basit oldu ğ u ölçüde zengin ve gericileri ürküttü ğü ölçüde yerinde bir yerli bulu ş tu. Eğ itmen, hiçbir ö ğretmenin gitmedi ğ i, kolay kolay dagidemeyece ğ i köy, lere Cumhuriyetin tek sözcüsü olarak ve köylüye nas ı l seslenile bilece ğ ini bilerek gidiyordu. En az bilgi edinmi ş e ğ itmen bile, köye elbet imamdan daha fazla ışı k götürüyordu. -Cstelik kendili ğ inden bir i ş eğitimcisi, bir üretici e ğ itim uygulay ı c ı sı oluyordu. Sabahattin E•uboglu, Kö ∎ Enstitüleri e/erime, Cem Y:tymevi, 1979,sayta 150 *) Dörtgen içindeki Ismail Safa Güner, Süleymen Edip Balk ı r ve Do ğ ru Söz'den ald ığı mı z al ı nt ı lar ı n, yazd ı klar ı m ı zla doğrudan ba ğ lant ı s ı bulunuyor. Öteki al ı nt ı lar ı da konular ı m ı za uygun olarak seçmeye çal ış t ı k. Bizim zaman ı mı za koş ut (kimi kez de kar şı t) uygulamalar ı çoğ u kez yetkili kalemlerden aktard ı k. Dipnotlar ı n ı yayma amac ı da güdiildüğünden, kimi al ı nt ı lar konulara uymad ı . Al ı nt ı larm bir amac ı da, az okuyan okurlar ı m ı za, köy enstitüleri üzerine yap ı t vermi ş yazarlar ı rruzdan bir demet sunmakt ı r (HTY). 6 SON KÖY ENSTİ TOL0 Eğitmen kursu, Tarım Bakanlığı nı n Gölköy'deki Bahçe Kültürleri Istasyonu (Fidanl ı k) biti şiğinde aç ıhyordu ve tasanma göre, kursa kat ı lanlar buradaki Eski Ziraat Okulu ve yine Tarı m Bakanlığını n olan Şeyhoğl ıı Konağında barınacaklard ı . ... Da ğlardan kayalar ı parçalay ı p borular dö şeyerek sular getiren, modern köyler kural ı , ileri tar ı m örnekleri veren; i ş çi, usta, uzman olan, okuyan-yazan bu e ğ itim sisteminin 'meydana ç ı kardığı ' insanlar ı , toplumu düş ünün... Böyle bir toplumda,. halkta; beylerin, pa ş aları n, para babaları nı n, 'aş iret reisleri'nin, a ğ aları n, şeyhlerin, çokuluslu ş irketlerin, bunları n temsilcisi politikac ı lar ı n ettikleri ettik, yapt ı kları yaptı k olur•mu idi, borular ı Oter mi idi? Hayret (in Uysal Kurulu ş unun 50. Y ı l ı nda Köy •ns ı i ı iikri, Eğ i t-Der Yay ı nları , 1990, sayfa 3 78
*
GIRI Ş Genelde üç evrede incelenir köy enstitüleri: Deneme evresi, geli şme evresi ve gerileme evresi. Anı ları m, çok az yazı lmış olan gerileme evresini kapsar. Kastamonu Gölköy Köy Enstitüsünü 1952'de bitirdim. Bizden sonra "köy enstitüsü" ad ı kalktı . Bu yüzden "Son Köy Enstitülü" dedim kitab ı ma. ,Böyle bir kitap yazmak yoktu gündemde. Köy enstitü- lerinin kurulu şları nı n 50. yı l ı nı n büyük etkinliklerle kutlanması ve Gölköy öğrencilik an ı ları nı n yazı lmamış olması beni bu kitab ı yazmaya itti. Ama birdenbire k ı rk elli y ı l öncesinin anı ları nı yansı tabilmek oldukça güçtü. Bu güçlü ğü, kimi sı n ı f arkada şları mı bulup an ı tazeleyerek gidermeye çal ış t ı m. An ı ları n gün ışığı na ç ı kması na katk ı da bulunan sı n ı f arkada şları m (soyad ı sı rası na göre) Lütfi Acar. Rı fk ı Acar, Hamdi Akçaoğlu. Mehmet , Arı ca. Yunus Ayvac ı . İ brahim Bozk ı r, Hakkı Gökçen, Osman Gökçen, Hüsnü Kethüda, Mehmet Kisabacak, Salih Köklü, Şevki Öztürk, Lütfi Sağlar, Mehmet Sazak, Ya şar Şimşek, Arif Remzi Yalç ı n ve Kadir Zengin'e; bu çalışırım için vars ı l kitaPlığı ndan beni yararland ı ran Seyfi . Koryürek'e (Çifteler Köy Enstitüsü Ö ğretmeni) ve bu çal ış- maya ba şla ı nam için beni yüreklendiren Mehmet Saydur'a ( İ stanbul İ lköğretim Müfetti şi) sevgiler, saygı lar sunar ı m.
Hayati Tahsin YILMAZ Göteborg (Isveç), 1 Nisan 1991