Eğitim Tarihinin Sessiz Kahramanları...

Köy Enstitüleri Belgeselleri Pera Film’de


Pera Film, 6 Eylül-25 Ekim 2012 tarihleri arasında, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde sergilenen “Düşünen Tohum Konuşan Toprak: Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri 1940-1954”  sergisi kapsamında yeni sezonda yedi belgeselden oluşan ikinci programı sunuyor.

Programda Ahmet Soner’in hazırladığı Göl Köy EnstitüsüAkpınar Köy Enstitüsü,Beşikdüzü Köy Enstitüsü,  Düziçi Köy EnstitüsüArifiye Köy Enstitüsü belgeselleri ile Prof. Oğuz Makal’ın hazırladığı Eğitim Tarihinin Sessiz Kahramanları:Eğitmenler ve Ülkeyi Kucaklayan Adam: Tonguç adlı iki filmi gösterilecek.

İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı işbirliğiyle hazırlanan, küratörlüğünü Ekrem Işın’ın yaptığı, “Düşünen Tohum Konuşan Toprak: Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri 1940-1954” sergisi, arşiv belgeleri, fotoğraflar, kişisel eşyalar ve tanıklıklarla önemli bir döneme ışık tutuyor. Sergi 18 Nisan-27 Ekim 2012 tarihleri arasında İstanbul Araştırmaları Enstitüsü sergi salonunda ücretsiz olarak ziyarete açık kalacak. Pera Film gösterimleri indirimli müze giriş biletiyle izlenebilir.

Gösterim Programı:

6 Eylül Perşembe
18:30    Göl Köy Enstitüsü

9 Eylül Pazar
14:00    Akpınar Köy Enstitüsü
16:00    Beşikdüzü Köy Enstitüsü
18 Eylül Salı
18:30    Düziçi Köy Enstitüsü

20 Eylül Perşembe
18:30    Arifiye Köy Enstitüsü
25 Eylül Salı
18:30    Eğitim Tarihinin Sessiz Kahramanları: Eğitmenler
            Ülkeyi Kucaklayan Adam: Tonguç

4 Ekim Perşembe
18:30    Göl Köy Enstitüsü

9 Ekim Salı
18:30    Akpınar Köy Enstitüsü

16 Ekim Salı
18:30    Beşikdüzü Köy Enstitüsü

23 Ekim Salı
18:30    Eğitim Tarihinin Sessiz Kahramanları: Eğitmenler
            Ülkeyi Kucaklayan Adam: Tonguç

25 Ekim Perşembe
17:00    Düziçi Köy Enstitüsü
18:30    Arifiye Köy Enstitüsü

Belgeseller:

Göl Köy Enstitüsü
Yönetmen: Ahmet Soner
Türkiye, 80 dk.

1938 yılında Eğitmen Kursuyla başlayan, ertesi yıl hem Eğitmen Kursu ve hem de Öğretmen Okulu olarak sürdürülen çalışmalarla temeli atılan, Ali Doğan Toran’ın kurucu müdür olduğu Kastamonu Göl Köy Enstitüsü, çevre illerden (Sinop, Çorum, Çankırı ve Zonguldak) alınan öğrencilerle en başarılı enstitülerden biri olmuş, Hilmi Bilginer ve Osman Ülkümen’in  de müdürlük yaptığı enstitüde 822 eğitmenle 1331 öğretmen yetiştirilmiştir. 2000’li yıllarda enstitü arazisi ve binaları askeriyeye devredilmiştir.

Akpınar Köy Enstitüsü
Yönetmen: Ahmet Soner
Türkiye, 70 dk.

1939 yılında Samsun’un Havza ilçesine bağlı Kamlık Köyünde, Nurettin Biriz’in kurucu müdür olduğu Eğitmen Kursu açılarak başlanan çalışmalar, Ladik ilçesi yakınında Akpınar’da sürdürülmüş, 1940 yılında 34 öğrenciyle enstitü öğretime başlamıştır. Çifteler Köy Enstitüsü’nden gelen yirmi kişilik bir ekiple bina yapımına girişilmiş, ertesi yıl Amasya ve Tokat illerinden alınan öğrencilerle sayı 94’e ulaşmış, yapılan bina sayısı dokuzu bulmuştur. Ancak 1942’de ilk kez 40 kız öğrenci alınabilen Akpınar Köy Enstitüsü’nden, kapatılana kadar 828 öğretmen mezun edilmiştir.

Beşikdüzü Köy Enstitüsü
Yönetmen: Ahmet Soner
Türkiye, 85 dk.

1939 yılında Eğitmen Kursuyla başlayan, ertesi yıl 25 öğrenciyle enstitüye dönüşen, Hürrem Arman’ın kurucu müdür olduğu,  Trabzon, Giresun, Ordu, Gümüşhane, Rize ve Hopa’dan gelen öğrencilerle büyüyen Beşikdüzü Köy Enstitüsü, kapatılana kadar 499 eğitmenle 1572 öğretmen yetiştirmiştir. Deniz kıyısındaki tek enstitü Beşikdüzü’dür. Kapatılmadan önce, erkek öğrencilerin diğer enstitülere gönderildiği ve tüm enstitülerde okuyan kız öğrencilerin bir araya getirilerek hareme dönüştürüldüğü yer de Beşikdüzü’dür.

Düziçi Köy Enstitüsü
Yönetmen: Ahmet Soner
Türkiye, 65 dk.

1940 yılının Mart ayında Güneşli’de Eğitmen Kursuyla başlayan çalışmalar, Ahmet Lütfü Dağlar’ın kurucu müdür olduğu Haruniye ilçesine kaydırılmış, 1915’lerde kimsesiz Ermeni çocuklarının toplandığı Almanlardan kalan binalarda enstitü eğitimi sürdürülmüş, Seyhan, Maraş, İçel, Hatay ve Antep’den gelen öğrencilerle genişleyen Düziçi Köy Enstitüsü, kapatılana kadar 536 öğretmen yetiştirmiştir. Ozan Ali Yüce de bunlardan biridir. Yazar Osman Şahin Düziçi’nde sadece bir hafta kalabilmiş, sonra Malatya’daki Akçadağ Köy Enstitüsüne gönderilmiştir.

Arifiye Köy Enstitüsü
Yönetmen: Ahmet Soner
Türkiye, 70 dk.

1940 yılında 100 eğitmen ve 200 öğrenciyle Arifiye tren istasyonu yanıbaşında kurulan enstitüye Bursa, Kocaeli, Adapazarı, Bolu, Bilecik ve Yalova’dan öğrenciler alınmış, Sapanca Gölü kıyısına balıkhane yapılmıştır. Beşikdüzü ile Arifiye, balıkçılık dersinin olduğu iki enstitüdür. Süleyman Edip Balkır’ın kurucu müdür olarak yedi yıl görevde kaldığı Arifiye Köy Enstitüsü, kapatılıncaya kadar 1111 öğretmen yetiştirmiştir. Arifiye’de enstitünün ana binası bugün Sağlık Meslek Lisesi olarak kullanılmaktadır.

Eğitim Tarihinin Sessiz Kahramanları: Eğitmenler
Yönetmen: Prof. Dr. Oğuz Makal
Türkiye, 50 dk.

Bu belgesel film, eğitim tarihinde yeterince bilinmeyen ve 1936 yılında Atatürk, Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan ile başlayan ve İsmail Hakkı Tonguç ve Hasan Âli Yücel'li Köy Enstitüleri'ne giden yolu açan "eğitmen" yetiştirme süreci ve "eğitmenli köy okulları" deneyimini anlatıyor. 

Ülkeyi Kucaklayan Adam: Tonguç
Yönetmen: Prof. Dr. Oğuz Makal
Türkiye, 32 dk.

KAYNAK:
Bu belgesel film, Köy Eğitmen Kursları ve Türkiye’nin yirmi bir bölgesinde açılan Köy Enstitüleri ve Hasanoğlan Yüksek köy Enstitüsü kurucusu İsmail Hakkı Tonguç’un yaşam öyküsü yanısıra, dönemin eğitim ve politik dünyasına da ışık tutmaktadır.