KÖY ENSTİTÜLERİ: KÖY ENSTİTÜLERİ ÇALIŞMALARINDAN ÖRNEKLER...

I. Dünya savaşından çıkan bir devlet olarak %5'imizin okuma yazma bildiği bir dönemde köylere eğitim gönderme fikri ilk olarak Mustafa Kemal Atatürk'ten çıkmıştı. O dönem nüfusumuzun %80'i köylerde yaşadığı için o insanların eğitimi tüm ulusun eğitimiydi. Öğretmenler 6 aylık eğitim alıp köylere gidiyordu ve bu sistem çok iyi işliyordu da.

Mustafa Kemal Atatürk vefat edince dönemin Cumhrubaşkanı İsmet İnönü bu süreci daha resmileştirmek istiyor ve Eğitim Bakanlığı’na rahmetli Can Yücel'in babası Hasan Ali Yücel'i getiriyor. Oldukça aydın bir kişi olan Hasan Ali Yücel de ilköğretim müdürü olarak İsmail Hakkı Tonguç’u atıyor. Onlar da kafa yorup çözümü buluyorlar: Köy Enstitüleri. 17 Nisan 1940 tarihli ve 3803 sayılı yasa ile ilkokul öğretmeni yetiştirmek amacıyla Köy Enstitüleri fikri resmiyete dökülüyor.

6 yıl içerisinde köy enstitüleri 15 bin dönüm tarlayı tarıma elverişli hale getirmiş, 750 bin fidan dikmiş, 1200 dönüm araziyi üzüm bağına çevirmişti. 150 büyük inşaat ve restorasyon yapmış, 60 atölye, 210 öğretmen evi, 20 uygulama okulu, 12 elektrik santrali, ambarlar, depolar, balıkhaneler inşa etmişti, 100 km yol yapmıştı artık köylerde yaşam vardı.
Ziraatçilik, sağlıkçılık, duvarcılık, demircilik, terzilik, balıkçılık, arıcılık, bağcılık ve marangozluk gibi alanlarda uygulamalı eğitim veriliyordu.

Öyle ki öğrenciler Günlük okuma saatlerinde dünya klasiklerini okuyor, Shakespeare oynuyor, her biri en az bir enstrüman çalmasını öğreniyor, Aşık Veysel gibi üstadlar bu enstitülerde ders veriyordu. Öğrenciler halk oyunlarını sabah sporu olarak yapıyor, mezuniyet törenlerinde Gogol’un “Müfettiş”i ve Shakespeare’in “Bir Yaz Gecesi Rüyası”nı Cüneyt Gökçer yönetmenliğinde sahneliyorlardı.

Örneğin, Hasanoğlan Köy Enstitüsü Yıl Sonu Mezuniyet Töreni Programı Şöyleydi:
– İstiklal Marşı
– Konuşma korosu (sağlık kolu mezunları)
– Marş ve türküler (Akın Marşı, Halay Başı Türküsü)
– Oyunlar (Arpazlı, Biço)
– Mandolin konseri (Arılar, Semada Yıldızlar – öğretmen kolu mezunları)
– Marş ve türküler (Vatan Marşı, Ördek isen Göle Gel Türküsü – yüksek kısım mezunları)
– Keman konseri (Mozart’tan rondolar; Allegro Vivo, Allegro A’la Turca – güzel sanatlar kolu)
– Temsil (Anton Çehov’un Teklif adlı oyunu)
– Konuşma ve diploma töreni
– İleri Marşı (topluca)
– Zeybek ve oyunlar (dışarıda topluca)

Herşey bu kadar iyi giderken bu sistem birilerinin işine gelmiyordu. Bu birileri, sözde ABD gerçekte ise özellikle köy ağalarıydı. ABD, Türkiye'ye yardım etmek için Truman Doktrini gereğince Türkiye'deki Sovyet tarzı uygulamaların kapatılmasını istemişti. Öte yandan Gelişen ve öğrenen halk artık ağalara irtiba etmiyordu. Adnan Menderes de ABD ve ağaların isteğini yerine getirdi ve DP iktidarında 1954 yılında köy enstitüleri kapatıldı.

İşte o güzel zamanlar güzel fotoğrafları sizler için derledik.

Fotoğrafların Kaynakları: eba.gov.tr, (FOTOĞRAFLAR: SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ KÖY ENSTİTÜLERİ EĞİTİM ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ), İsmail Hakkı Tonguç özel arşivi